Pengenalan

Setiap tahun, Lembaga Tabung Haji (LTH) Malaysia akan menawarkan perkhidmatan kepada anggota kesihatan dan perubatan menganggotai Rombongan Perubatan Haji Malaysia untuk berkhidmat di Tanah Suci bagi  melancarkan perjalanan kerja ibadah haji serta menyantuni jemaah haji dengan harapan apabila pulang  mendapat haji yang Mabrur. Pemilihan anggota adalah mengikut keperluan perjawatan dan bagi pengawasan kesihatan persekitaran di Tanah Suci telah diberi tugas kepada Penolong Pegawai Kesihatan Persekitaran.

Definisi

Pengawasan kesihatan persekitaran bagi jemaah haji dan petugas haji semasa musim haji melibatkan sepanjang masa perjalanan kerja-kerja ibadah haji di Makkah, Madinah, Arafah dan Mina. Tempat-tempat tersebut merupakan tempat perlaksanaan ibadah haji dan penempatan penginapan Jemaah dan petugas haji dalam suatu tempoh masa yang telah dijadual dan ditetapkan oleh Lembaga Tabung Haji.  

Pengawasan kesihatan persekitaran jemaah haji bermula sebelum penerbangan pertama jemaah haji sampai di Tanah Suci di mana segala keperluan yang melibatkan kesihatan dan persekitaran jemaah haji telah dibuat persediaan awal. Aspek kesihatan yang diberi perhatian antaranya pengawasan penyediaan makanan, pemantauan kejadian penyakit , pendidikan kesihatan dengan memberi penekanan kepada penjagaan kesihatan diri termasuklah pemakaian alat perlindungan pernafasan (face mask). 

Pengawasan kesihatan persekitaran di Tanah Suci

Setiap musim haji seramai 4 anggota Penolong Pegawai Kesihatan Persekitaran (PPKP) telah ditempatkan di dua tempat yang berbeza iaitu 2 anggota di Makah dan 2 anggota  di Madinah. Bidang tugas PPKP yang dijalankan berpandu pada Prosedur Operasi Seragam. Antara bidang tugas yang dijalankan adalah :-          

1. Mengumpul, menganalisa dan menyiapkan Laporan Harian Pesakit (Census Harian) samada di Klinik Malaysia dan Hospital Arab.
2. Menjalankan penyiasatan kejadian penyakit berjangkit .
3. Menjalankan pemeriksaan kebersihan dapur masak dan keselamatan makanan untuk petugas dan jemaah haji (JH).
4. Menjalankan aktiviti pendidikan kesihatan kepada jemaah haji (JH).
5. Menjalankan Kajian Kepatuhan Indeks Prestasi Perkhidmatan Haji (IPPH).
6. Melaporkan statistik harian kemasukan dan kes yang berada di Klinik Zon/Maktab dan Hospital Arab kepada Pusat Maklumat Operasi (PMO) Makkah.
7. Melaporkan bilangan pesakit luar harian yang mendapat rawatan mengikut penyakit kepada   pihak berkuasa Arab Saudi.

Sistem Pengurusan Kualiti ISO Perkhidmatan Haji (SPK ISO)

1. 1.  Laporan pesakit luar, pesakit dalam , kejadian kes penyakit berjangkit dan kematian jemaah haji.

Laporan berkaitan kesihatan jemaah haji telah dipantau melalui sistem dalam talian (online) komputer  yang dijana  oleh pihak pengurusan Tabung Haji amat berkesan dan membantu dalam mendapatkan data dengan cepat dan lengkap dikendalikan oleh Penolong Pegawai Kesihatan Persekitaran setiap hari. 

Jenis penyakit yang dirawat antaranya yang sering berlaku di kalangan jemaah haji  dan mendapat rawatan di klinik adalah penyakit berkaitan  saluran pernafasan, penyakit kulit, sakit otot, penyakit perut dan usus dan penyakit jantung. Upper Respiratory Tract Infection (URTI) masih menjadi penyakit utama di kalangan jemaah haji Malaysia dengan jumlah kedatangan tertinggi daripada jumlah keseluruhan kedatangan pesakit luar bagi setiap musim haji.

PESAKIT LUAR DALAM KALANGAN JEMAAH MALAYSIA
MUSIM HAJI 1433H /2012M.

PESAKIT DALAM KALANGAN JEMAAH MALAYSIA
MUSIM HAJI 1433H /2012M.

KEMATIAN JEMAAH HAJI MUSIM HAJI DALAM KALANGAN JEMAAH MALAYSIA MUSIM HAJI 1433H /2012M.

Kematian melibatkan Jemaah Haji Malaysia dilaporkan kepada Timbalan  Ketua Rombongan Haji (perubatan) dengan segera. PPKP dikehendaki mendapatkan notifikasi kematian dan menyediakan profile kes yang mengandungi butir-butir  kematian dan dimasukkan dalam laporan harian. Rekod laporan kematian disimpan dan sentiasa dikemaskini.  PPKP tidak terlibat dalam pengurusan jenazah dan ianya dikendalikan oleh pihak yang bertanggungjawab sepenuhnya.  

KEJADIAN PENYAKIT BERJANGKIT DALAM KALANGAN JEMAAH HAJI MALAYSIA MUSIM HAJI 1433H/2012M

Tiada  kes penyakit berjangkit dilaporkan semasa musim haji 2012. Sekiranya kes penyakit berjangkit berlaku semasa musim haji melibatkan jemaah haji, ianya akan disiasat sebagaimana prosedur yang dijalankan di tanah air. Penyiasatan dan langkah kawalan  dilakukan oleh Penolong Pegawai Kesihatan Persekitaran dan laporan disediakan mengikut kes. Jabatan Kesihatan Arab Saudi amat serius dalam mencegah berlakunya penyakit berjangkit .

1. 1. Pemeriksaan Kebersihan Dapur

Bilangan dapur penyediaan makanan untuk jemaah haji dan petugas tertakluk kepada jumlah jemaah haji dan petugas. Bagi musim haji 1433 H / 2012 M, sebanyak 8 buah dapur telah beroperasi pada musim ini terdiri dari 5 buah dapur di Makkah dan 3 di Madinah untuk penyediaan makanan Jemaah Haji Muassasah. Terdapat juga dapur untuk penyediaan makanan kepada petugas serta pesakit dan satu dapur untuk Pakej Tabung Haji Travel.

Pengawasan dapur melalui pemeriksaan dijalankan oleh PPKP bersama Pengurus Catering Tabung Haji bagi memastikan kebersihan berada pada tahap yang tinggi untuk mengelak kejadian keracunan makanan. Peraturan Pihak Berkuasa  Kesihatan Arab Saudi memastikan tiada kejadian kes penyakit  seperti keracunan makanan berlaku dalam kalangan jemaah haji di Maktab atau di hotel penginapan. Secara keseluruhan dapur muassasah dan petugas menunjukkan tahap yang tinggi dalam penjagaan kebersihan dan keselamatan makanan.

Pemeriksaan dapur penyediaan makanan Jemaah Haji dijalankan diperingkat sebelum wukuf, semasa wukuf dan selepas wukuf. Kaedah pemeriksaan dengan menggunakan format borang pemeriksaan premis makanan yang didokumenkan dalam Sistem Pengurusan Kualiti ISO Perkhidmatan Haji (SPK ISO) . Pemerhatian dan pengawasan juga dijalankan di mana tempat makanan diagih atau diedarkan kepada Jemaah haji. Laporan pemeriksaan disediakan dan diserahkan kepada Pengurus Catering Tabung Haji untuk tindakan lanjut.

Semasa pemeriksaan dapur peralatan yang digunakan  ialah  jangka suhu jenis laser (Laser thermometer ) untuk bacaan suhu. Kepentingan peralatan ini bagi memastikan suhu penyimpanan bahan mentah dan suhu makanan yang telah dimasak untuk diedarkan kepada Jemaah Haji mematuhi standard. 

1. 1.  Pendidikan Kesihatan

Aktiviti pendidikan kesihatan yang dijalankan memberi tumpuan kepada langkah-langkah pencegahan penyakit berjangkit khususnya jangkitan saluran pernafasan, kempen memakai penutup muka (face mask), kepentingan basuh tangan dengan cara yang betul, mengelak kejadian keracunan makanan dan cara-cara heat stroke akibat kesan cuaca panas yang melampau. Jemaah juga dinasihatkan agar tidak merokok di bilik hotel kerana membahayakan kesihatan diri dan jemaah lain di samping faktor keselamatan dari kebakaran. Bagi jemaah yang berisiko tinggi dinasihatkan agar sentiasa memastikan bekalan ubat mencukupi disamping mengurangkan aktiviti luar terutamanya ketika waktu kemuncak dan semasa cuaca panas.

Aktiviti pendidikan kesihatan yang telah dijalankan kepada jemaah haji semasa di Madinah dan Makkah adalah seperti berikut :-

AKTIVITI PENDIDIKAN KESIHATAN KEPADA JEMAAH HAJI MALAYSIA
MUSIM HAJI 1433H/2012M

Ulasan

Secara amnya pengawasan kesihatan persekitaran yang dijalankan oleh PPKP melalui aktiviti–aktiviti yang ditugaskan adalah untuk memastikan operasi haji di setiap musim  berjalan lebih lancar dengan semangat kerja sama antara petugas dalam pasukan perubatan.

Rujukan

1. Dokumentasi Sistem Pengurusan Kualiti ISO Perkhidmatan haji (SPK ISO)1434H/2013M.
2. Laporan Sebelum Wukuf  Musim Haji 1433 H / 2012 M, Penolong Pegawai   Kesihatan Persekitaran, Pejabat Pentadbiran Perubatan Al Janadriah, Makkah Al Mukarramah