Unsur Radioaktif

Unsur radioaktif (radionuklid) terdapat di sekeliling kita termasuklah dalam sebahagian makanan dan minuman harian. Unsur radioaktif akan menghasilkan radiasi semasa proses untuk mencapai kestabilan. Walaupun radiasi boleh menjejaskan kesihatan manusia, ia juga boleh digunakan untuk kebaikan khususnya dalam bidang perubatan. Sebagai contoh, radiasi digunakan untuk tujuan x-ray pergigian, x-ray dada,diagnosis tulang yang patah, serta rawatan kanser.

Terdapat dua punca yang menyumbang kepada kehadiran unsur radioaktif dalam makanan kita. Pertama, disebabkan oleh kewujudan unsur radioaktif semula jadi¹ yang terdapat pada air, tanah, dan udara. Punca kedua pula adalah kontaminasi radioaktif akibat daripada aktiviti manusia seperti loji kuasa nuklear. Kandungan unsur radioaktif semula jadi dalam makanan bergantung kepada jenis makanan, cuaca dan keadaan geografi di sesuatu kawasan di mana makanan itu dihasilkan. Contohnya, makanan yang dihasilkan di negara yang menjanakan kuasa nuklear berkemungkinan mengandungi kandungan unsur radioaktif yang tinggi. Ini kerana apabila sejumlah besar unsur radioaktif dibebaskan ke persekitaran, secara tidak langsung akan mempengaruhi makanan dimana ia boleh diserap oleh tumbuhan, makanan laut atau dimakan oleh haiwan.

Di Malaysia, aktiviti yang melibatkan unsur radioaktif dikawal ketat oleh pihak berkuasa di bawah Akta Perlesenan Tenaga Atom 1984 (Akta 304). Justeru,aktiviti manusia tidak memberikan kesan yang ketara kepada persekitaran. Oleh itu, artikel ini akan memberi penekanan terhadap kehadiran unsur radioaktif semula jadi dalam makanan.

Radioaktiviti Semula Jadi

Kita perlu menerima hakikat kehadiran unsur radioaktif semula jadi di persekitaran kita. Semua manusia menyedut radon², sejenis unsur radioaktif semula jadi yang terdapat di dalam udara dalam jumlah yang kecil, apabila mereka bernafas. Radon juga meresap ke dalam tanah dan rumah-rumah atau bangunan di sekeliling kita, sekaligus menyumbang kepada jumlah radiasi yang diterima oleh manusia. Di samping itu, badan kita mengandungi unsur radioaktifi semula jadi berpunca dari pengambilan makanan dan minuman harian. Badan kita juga sentiasa terdedah kepada radioaktiviti semula jadi yang berpunca dari sinaran kosmik³ . Carta di bawah menunjukkan anggaran peratusan sumber radiasi di United Kingdom (UK)⁴.

⁴Sumber: Health Protection Agency, United Kingdom.

¹ Kejadian radionuklid semula jadi – unsur radioaktif semula jadi yang wujud di dalam persekitaran

² Gas yang terbentuk dari penyepaian unsur uranium semulajdi dalam tanah

³ Radiasi/ sinar kosmik adalah radiasi yang berasal dari angkasa lepas

Apa Yang Anda Perlu Tahu?

1. Adakah terdapat unsur radioaktif semula jadi dalam makanan anda?

Ya. Terdapat unsur radioaktif semula jadi yang biasa terdapat dalam makanan kita.Dua unsur radioaktif yang sering terdapat dalam makanan kita ialah Kalium-40 (⁴⁰K) dan Radium-226 (²²⁶Ra).

2. Apakah yang menyebabkan makanan mempunyai unsur radioaktif semula jadi?

Unsur radioaktif semula jadi kebiasaannya terdapat dalam tanah, air dan udara. Oleh itu, makanan yang ditanam di permukaan bumi akan menyerap unsur radioaktif dari dalam tanah dan udara. Ini adalah jalan unsur radioaktif semula jadi didapati dalam makanan seharian kita.

3. Apakah unsur radioaktif semula jadi yang sering terdapat dalam makanan dan apakah aras keradioaktifannya?

^*Bacaan dan unit yang ditunjukkan di atas adalah dalam unit ‘pCi’ iaitu ringkasan kepada ‘picoCurie’. Perkataan ‘pico’ menggambarkan bacaan yang sangat rendah iaitu dengan pemalar 1 pico bersamaan dengan 1.0E-12 (1.0×10^-12). Unit ‘Curie’ atau ‘Ci’ pula menggambarkan yang unsur radioaktif semula jadi yang menyepai (disintegration) dalam sela masa satu saat (1Ci ~ 1 disintegration/ second) bagi sesuatu unsur radioaktif. 1 pCi bersamaan dengan 0.037 Bq (Becquerel).

4. Adakah aras unsur radioaktif semula jadi yang terkandung dalam makanan membahayakan kesihatan kita?

Pencemaran radiasi daripada sumber radioaktif semulajadi rendah dan boleh diabaikan. Manakala pencemaran radioaktif disebabkan aktiviti manusia adalah tertakluk kepada undang-undang ketat di bawah Akta Perlesenan Tenaga Atom 1984 (Akta 304) yang mengawal penggunaan bahan radioaktif bagi tujuan perubatan/ bukan perubatan bagi memastikan keselamatan kepada orang awam.

5. Bagaimanakah untuk mengenal pasti unsur radioaktif semula jadi dalam makanan kita dan adakah terdapat cara untuk mengukur kuantiti unsur radioaktif tersebut?

Unsur radioaktif semula jadi yang terdapat dalam makanan boleh diukur dengan menggunakan peralatan khas yang direka untuk mengukur tahap radioaktiviti yang dipanggil High Purity Germanium Spectroscopy (HPGe). Alat ini terdapat di fasiliti-fasiliti penyelidikan/ universiti serta pusat yang diluluskan oleh pihak kerajaan.

6. Adakah makanan kita terhindar dari bahaya radiasi?

Ya. Di Malaysia, terdapat perundangan yang ketat dalam mengawal selia bahan radioaktif termasuklah dari aspek pembuangan sisa radioaktif. Oleh itu, pencemaran makanan dari unsur radioaktif dapat dielakkan.

Rujukan

1. Sources and Effects of Ionizing Radiation; United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation (UNSCEAR) 2008 Report, United Nations (UN). 2010.
2. Nuclear Accidents and Radioactive Contamination of Foods. World Health Organization (WHO). 2011
3. Natural and Induced Radioactivity in Food. International Atomic Energy Agency (IAEA). IAEA-TECDOC-1287. 2002.