Pengenalan
Encik Ali telah mengalami gatal-gatal pada tangan semasa menyembur racun makhluk perosak di kebunnya dengan menggunakan racun makhluk perosak. Kejadian sebegini amat lazim didengar menerusi berita di dada-dada akhbar, radio, dokumentari dan sebagainya.
Amalan pengendalian racun kimia yang tidak sempurna akan menyebabkan kemalangan seperti tumpahan, terpercik, letupan atau menjurus kepada penyakit-penyakit keracunan kimia. Semua organisma hidup baik di darat mahupun di laut akan mendapat kesan jika terdedah kepada racun perosak.
Kenali racun kimia
Pintu kemasukan bahan kimia ke dalam badan
Terdapat 5 cara kemasukan bahan kimia ke dalam badan iaitu:
- Inhalasi : Merupakan cara kemasukan yang signifikan berbanding yang lain. Kimia dalam pelbagai bentuk seperti titisan, gas, wap, kabus akan memasuki alveoli paru-paru dan tersebar ke seluruh organ melalui sistem peredaran darah.
- Resapan kulit dan lapisan membran: Kimia dalam bentuk pepejal, cecair, wap, aerosol atau wasap boleh memasuki badan melalui resapan pada kulit. Resapan pada kulit juga dipanggil sebagai pendedahan dermal. Contoh phenol, aniline, nitrobenzene.
- Resapan melalui mata : Kimia dalam bentuk cecair, wap, gas, aerosol dan kabus boleh memasuki mata. Pelarut seperti toluene boleh menembusi lapisan luar mata dan menjalar ke dalam salur mata darah.
- Resapan melalui transplasental: fetus mendapat pendedahan kimia melalui pemindahan transplasental. Kimia tersebut dipindahkan melalui saluran darah ibunya.
- Termakan/minum : Kemasukan melalui cara ini bukan merupakan kaedah utama. Ianya selalu dikaitkan dengan tidak mengamalkan kebersihan diri. Makan makanan dengan tangan yang tidak dibasuh selepas mengendalikan bahan kimia.
 |
 |
 |
Bahan-bahan kimia yang memasuki tubuh badan akan masuk ke dalam sistem peredaran darah dan dibawa ke pelbagai seperti paru-paru, buah pingang, sistem saraf pusat, darah, kulit, jantung, hati. Hati berperanan mendetoksifikasinya kepada produk yang tidak berbahaya. Proses pemecahan bahan kimia tersebut kepada bentuk lain (metabolism) akan menjurus kepada pembentukan kimia yang lebih toksik daripada asalnya. Sebagai contoh, alkohol berpotensi merosakkan hati.
Pintu keluar bahan kimia dari tubuh badan
Bahan kimia dikeluarkan daripada tubuh badan melalui pelbagai cara seperti air kencing, najis, pernafasan, perpeluhan, laktasi.
Dua kategori bahan kimia
Bahan kimia dipecahkan kepada dua kumpulan terbesar iaitu organik dan bukan organik. Komponen kimia organik terdiri daripada karbon dan hydrogen. Kimia bukan organik pula tidak mempunyai komponen karbon.
Kaedah pencegahan
- Penghapusan
- Penggantian
Menggantikan penggunaan ketoksikan tinggi kimia kepada ketoksikan yang rendah. Ini akan mengurangkan magnitud bahaya kepada pengguna.
- Kawalan kejuruteraan
- Penggunaan peralatan mekanikal.
- Penggunaan LEV pada sumber di mana bahan kimia digunakan.
- Pengudaraan mekanikal atau semula jadi untuk mengurangkan kepekatan kimia tersebut pada persekitaran pekerja.
- Kawalan pentadbiran
- Latihan menggunakan bahan kimia tersebut.
- Menyampaikan maklumat kimia tersebut kepada kakitangan dengan cara latihan, risalah, Chemical Safety Data Sheet (CSDS), mewujudkan sistem kerja selamat (SOP).
- Meletakkan papan tanda menunjukkan kawasan tersebut sedang mengendalikan bahan kimia.
Gambar 4: Contoh papan tanda untuk menunjukkan kewujudan bahan kimia di kawasan tersebut (Sumber: http://www.safetysupplywarehouse.com) - Alat lindung diri (ALD)Memakai ALD yang bersesuaian seperti overall, nitril glove, pelindung mata.
Gambar 5: Memakai sarung tangan ketika mengendalikan bahan kimia (Sumber: http://www.screwfix.com)
Gunakan produk yang kurang ketoksikannya. Gunakan pelarut yang berasaskan air sebagai ganti pelarut organik. Baca dengan teliti label dan arahan penggunaan setiap bahan kimia.
Risiko Pendedahan
Berikut adalah kategori risiko pendedahan bahan kimia:
|
NO |
KATEGORI RISIKO |
KETERANGAN |
| 1 | Akut | Pendedahan bahan kimia toksik pada dos tinggi dengan faktor masa pendek. Akan mengakibatkan kesan segera seperti iritasi kulit |
| 2 | Kronik | Pendedahan berterusan/berulang bahan kimia toksik pada dos rendah, akan menyebabkan jangkitan seperti penyakit tibi. |
| 3 | Sementara | Kesan kesihatan akan hilang apabila pendedahan terhenti |
| 4 | Kekal | Kesan akan berkekalan walaupun pendedahan kepada bahan kimia terhenti. |
| 5 | Setempat | Bahan kimia memberi kesan kepada kawasan bahan itu memasuki badan. |
| 6 | Sistemik | Bahan kimia memasuki badan, diserap dan diedarkan ke pelbagai organ di dalam badan. |
Berikut adalah kesan bahan kimia terhadap kesihatan:
|
KESAN |
KETERANGAN |
CONTOH |
| Irititan | Bahan kimia menghasilkan iritasi/inflamasi setempat ke atas kulit, mata hidung atau tisu sistem pernafasan. Kesan selalunya sementara. | Nitrogen oxides, sulfur dioksida, formaldehyde |
| Sensitizer | Bahan kimia mengakibatkan tindak balas alergik. Kesan bergantung kepada kerentanan mangsa. | Toluene di-isocyanate, nikel atau kromium kompaun |
| Korosif | Bahan kimia merosakkan tisu. Ramuan kimia yang mempunyai pH kurang dari 3 (asidik) atau lebih dari 13 (alkali) adalah menghakis. | Asid sulfurik, sodium hidroksida |
| Hepatotoxin | Bahan kimia merosakkan hati. | Karbon tetraklorid, kloroform |
| Nepthrotoxin | Bahan kimia merosakkan buah pinggang. | Hidrokarbon berhalogen, lead, uranium, kadmium |
| Neurotoksin | Bahan kimia merosakkan sistem saraf pusat. | Merkuri, karbon disulfida |
| Narkotik | Bahan kimia yang memberi kesan kepada sistem saraf pusat yang menjurus kepada maut. | Asetone, xylene, kloroform, ethyl ether |
| Karsinogen | Bahan kimia yang menyebabkan kanser. | Asbestos, arsenik, benzena |
| Mutagen | Bahan kimia yang menyebabkan kerosakan kekal pada sel DNA. | Dioxin, merkuri, kloroprene, radiasi mengion. |
| Teratogen | Bahan kimia yang menyebabkan kecacatan kepada kelahiran dengan cara merosakkan janin semasa ia membesar di dalam rahim, terutamanya trimester pertama (3 bulan pertama). | Plumbum, formamides, metil merkuri |
| Asphyxiation | Bahan kimia yang mengganggu tisu menyerap oksigen. | Karbon dioksida, nitrogen, helium, karbon monoksida, hidrogen sianida |
Rujukan
- Ashafl, C. R., Rieske, D. W. (2010). Industrial Safety & Health Management (6th ed.). Prentice Hall.
- Chemical Safety. (2001). Malaysian Institute for Nuclear Technology Research (MINT). Bangi, Kajang.
- Chemical Hazard and Alternative Toolbox. (n.d.). Benzaldehyde. Diambil dari: http://www.chemhat.org/en/chemical/100-52-7/benzaldehyde (Diakses pada 18/11/2015).
- Chemical Safety. (2012). Open University of Malaysia.
- Ronald Scott (1997).Basic concepts of Industrial Hygiene. Francis and Taylor.
- Sunil S.R., & Jain, R.K. (2015). Industrial Safety, Health and Environment Management Systems. Delhi, IND: Khanna Publishers.
| Semakan akhir | : | 25 Mac 2016 |
| Penulis | : | Padelin Rimpau |
| Akreditor | : | Tn. Hj. Rosnani bin Ab. Hamid |
